Sinema ile erken dönemde buluşan Japonya’da film stüdyolarının ortaya çıkışı 1920’lerden itibaren ortaya çıkmaktadır. 1930’lu yıllarda kurulan Shochiku, Nikkatsu ve Toho stüdyoları halen daha günümüzde faaliyet gösteren önemli Japon film-yapım stüdyolarıdır. 1942’de kurulan ve daha sonra iflas ederek Kadokawa ile birleşen Daei film yapım stüdyosu, ürettiği animasyon filmlerle seyircilerin zihninde yer edinen Toei gibi firmalar Japonya’nın film üretimini sırtlamışlardır.

1920’larda merkezleri Tokyo olarak kurulmaya başlanan film yapım stüdyoları 1923 yılında yaşanan Büyük Kanto Depreminde birçoğu yıkılmış ve sinema filmi üretimi büyük sekteye uğramıştır. Sonrasında yaralarını saran Japon sinema sektörü 1950’lere kadar dünyada en çok film üreten ülke sinemaları arasına adına yazdırmayı başarmıştır. 2. Dünya Savaşında yenilen Japonya’nın film stüdyoları işgal kuvvetlerinin eline geçmiş, film üretimlerine sansür uygulanmış, stüdyolar sıkı denetimden geçirilmiş ve birçok film yok edilmiştir. İşgal kuvvetlerinin denetiminde film stüdyoları yeniden düzenlenmiştir. Savaş öncesi döneme kadar geleneksel konuları ele alan ve teşvik eden jidai-geki filmlerinin yerini savaş sonrası daha çok çağdaş konuları, insanın varoluşunu konu alan gendai-geki filmleri almıştır. Bu değişimde Kyoto jidai-geki filmlerinin merkezi haline gelirken Tokyo’da gendai-geki filmlerinin merkezi olmuştur.

Hollywood stüdyoları gibi birçok ünlü yazar, oyuncu ve yönetmeni dünya sinemasına kazandıran Japon film stüdyoları günümüzdeki sinemacılara esin kaynağı olan Yasujiro Ozu, Akira Kurosawa, Toshiro Mifune, Setsuko Hara gibi isimleri sinema dünyasına kazandırmıştır.

1950’li yıllarda değişime uğrayan Japon film stüdyoları beraberinde sektörel değişimleri de getirmiştir. Japonya’da çizgi romanının ve animasyonun önem kazanmaya başlamasıyla birlikte 1945’ten itibaren animasyon yapım stüdyoları kurulmaya başlanmıştır. Ve günümüzde Japonya, dünyanın en büyük animasyon üretim merkezi haline gelmiştir.

En Çok Bilinen Japon Film Stüdyolarına Bakış

1942’de kurulan Daiei, savaş öncesi ve savaş sırasında propaganda içerikli ve jidai-geki geleneğini yansıtan filmlerin üretiminde büyük rol oynayan stüdyolar arasında yer almaktadır. Savaş sonrası zor zamanlar geçiren ve film ürerimi yavaşlayan Daiei, 1971 yılında iflas ettiğini açıklamış ve daha sonrasında 2002 yılında Kadokawa Pictures tarafından satın alınmıştır. Altın çağlarını 1950’li yıllarda yaşayan stüdyo, Akira Kurosawa’nın Venedik Film Festivali’nde ödül kazanan Rashomon, Kenji Mizoguchi’nin Ugetsu Monogatari ve Sansho the Bailiff, Yonejiro Saito’nun Gamera film serisinin yapımcılıklarını üstlenmiştir. Stüdyo günümüzde ise Kadokawa-Daiei Film Co Ltd adı altında yapımlarına devam etmektedir.

Kadokawa Pictures, Japonya’nın önemli üç stüdyosundan bir diğeridir. 1942 yılında kurulan ve 2002 yılında bünyesine Daiei’yi katan film stüdyosu, ilk zamanlar manga, dergi ve popüler yayınları yayınlamak amacıyla kurulsa da 1976 yılından sonra yayın grubunu genişleterek televizyon programları, video oyunları, anime ve canlı aksiyon filmleri sektörüne girmiştir. Film üretimi ve yayıncılık alanında faaliyet gösteren stüdyo, kütüphane ve sinema zinciri satın alarak sektörde önemli bir dağıtıcı-yapımcı konumuna gelmiştir. Stüdyonun Ringu ve Dark Water gibi filmleri Avrupa ve Kuzey Amerika’da büyük etkiler oluşturmuştur.

Japonya’nın en eski büyük film stüdyosu olan Nikkatsu, isim olarak Nippon Katsudō Shashin’in kısaltmasını kullanmaktadır. 1912’de kurulan stüdyo ilk zamanlar Japon tiyatrosundan uyarlama filmlerin yapımcılığını üstlenmiş olsa da savaş sonrasında modern aksiyon filmleri üretmeye başlamıştır. Savaş dönemi sonrasında SHINKO Kinema ve Daito şirketleri ile birleşerek yapımlarına devam etmiştir. 1950 sonrasında samuray ve tarihsel drama filmlerine yönelen şirket, 1960’larda kentsel gençlik drama filmleri üretimi yapmış, 1970’lerde ise gençlere yönelik filmler üretmeye başlamıştır. Seijun Suzuki, Ichikawa Kon ve Imamura Shohei’nin çektiği filmlerle altın dönemini yaşayan stüdyonun önemli yapımları arasında Pigs and Battleships (1961), The Insect Woman (1963) ve The Pornographers (1966) yapımları yer almaktadır. Günümüzde ise stüdyo, Nippon TV ile ortak çalışmalar yürütmekte olup daha çok filmlerin dağıtımı üzerinde çalışmaktadır.

Japonya’nın en eski film yapım şirketlerinden olan PCL, (Fotoğraf Kimya Laboratuvarı Toho) daha çok filmleri labaratuar işlerini üstlenmiştir. Şirkete ait olduğu bilinen Five Men in the Circus filmi stüdyonun en çok bilinen yapımları arasında yer almaktadır. Stüdyo 1936 yılında Toho Stüdyosu için üretim merkezi oluşturmak amacıyla Kobayashi Ichizo tarafından satın alınmıştır.

Toho, 1932 yılında Hankyu Railway Tokyo-Takarazuka Theater Company adının kısaltması olarak Kobayashi Ichizo tarafından kurulan stüdyo, Japon kabuki oyunları ve tiyarosunun filmlere alınmasında rol oynamıştır. 1940’lı yıllarda Akira Kurosawa ile uzun soluklu bir ilişki kuran stüdyo, Studio Ghibli’den Hayao Miyazaki’nin de filmlerinin Avrupa ve ABD’ye dağıtımını üstlenmiştir. Şirketin en ünlü yapımları arasında canavar film Godzilla serisi, Kurosawa’nın Seven Samurai, Ikiru, Yojimbo, Ran filmleri ve yine Japonya’da ses getirmiş Kwaidan, Mothra, Stray Dog gibi yapımlara imza atmıştır. 1980 sonrası animasyon sektörüne de adım atan stüdyo Akira, Metropolis, Steamboy, Nana gibi önemli işlere imza atmıştır.

1948’de Tokyo’da kurulan Japon film, televizyon üretim-dağıtım şirketi Toei, dünya çapında ün kazanmış birçok animasyon filmin yapımcılığını üstlenmiştir.  Hayao Miyazaki, Isao Takahata, Leiji Matsumoto ve Yoichi Kotabe gibi yönetmenlerin çalışmalarını yapımcılığını ve dağıtımını üstlenen stüdyo 1951 yılında Ohizumi Studio ile birleşerek Toei Animation olarak çalışmalarına devam etmiştir. Film çalışmalarının yanında anime sektöründe de çalışmalar yürüten stüdyo, Eiichiro Oda’nın One Piece, Shotaro Ishinomori’nin Cyborg 009, Takehiko Inoue’nin Slam Dunk, Akira Toriyama’nın Dragon Ball ve Dr. Slump ve Naoko Takeuchi’nin Sailor Moon anime serilerinin yapımcılığı üstlenmiştir.

Shintoho, 1940’ların sonlarında Toho’nun desteği ile çalışmalarına başlamış ve daha sonra 1950’li yıllarda savaşı konu alan aşırı muhafazakâr macera filmleri üreten stüdyo, 1961 yılında iflas ederek kapanmıştır.

Kuruluşu Japonya’nın sinema ile buluşmasına 1895’e dayanan Shochiku, ilk zamanlar kabuki oyunlarını sinemaya uyarlayarak izleyiciyi sinema ile tanıştırmış en eski Japon film-yapım stüdyosudur. Takejiro Otani ve Matsujiro Shirai tarafından kurulan stüdyo, tiyatro eğlenceleri, Noh, Kabuki ve Bunraku gibi oyunları sahnelerken 1921 yılında film yapmaya başlamıştır. Japon sinemasında kadın oyuncuya ilk kez kamera karşısında şans veren stüdyo olan Shochiku, 1950’lerde ailelere yönelik ‘alt-orta sınıfı konu alan’ dramaların üretiminde rol oynamıştır. Yasujiro Ozu’nun dramalarının yapımcılığını üstlenen stüdyonun önemli çalışmaları arasında Yoji Yamada ve Nagisa Oshima gibi yönetmenlerin önemli filmlerinin yapımcılığını üstlenmiştir. Stüdyonun önemli çalışmaları arasında Hideo Oba’nın What is Your Name?, Yoji Yamada’nın The Twilight Samurai ve Mamoru Oshii’nin Ghost in the Shell filmleri yer almaktadır.